5 ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT

5 ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT

Với việc phát triển đáng kể của chuyển đổi cơ cấu  từ Tổng công ty sang mô hình công ty mẹ-con và mô hình tập đoàn tại Việt Nam kể từ năm 2003, buộc yêu cầu chuẩn mực báo cáo tài chính ra đời. Đồng nghĩa với việc nhiệm vụ của kế toán, phòng tài chính cần nâng cấp thêm 1 bậc. Đó chính là thiết lập Báo cáo tái chính Hợp nhất 1 cách chuẩn mực, nhanh chóng mà vẫn chi tiết. Mặc dù quy định hợp nhất có hiệu lực được gần 10 năm, nhưng phòng tài chính nói chung và kế toán nói riêng, mỗi khi thực hiện trên Báo cáo tái chính Hợp nhất tổng vẫn gặp 4 vấn đề phổ biến sau: 

• Không nắm chắc được khái niệm, mục đích lập Báo cáo tài chính Hợp nhất. 
• Chọn sai phương pháp lập: không phân định rõ ràng được mức độ kiểm soát giữa công ty mẹ, công ty con và công ty liên kết. 
• Quy trình hợp nhất: Đợi các công ty con gửi  Báo cáo tài chính về. Sau đó dùng excel để gộp các báo cáo theo số tổng. Quy trình thụ động, rườm rà và mất thời gian…
• Không sử dụng phần mềm lập Báo cáo tài chính Hợp nhất >> Dùng excel cộng ngang số liệu >> Vô tình loại trừ tất cả các chỉ tiêu phải loại trừ như: công nợ, vay nợ, …

Rõ ràng, Kết quả cuối cùng của Báo cáo tài chính Hợp nhất chính là căn cứ tối thượng cho việc đề ra các quyết định về quản lý, điều hành hoạt động đầu tư trong tương lai. Nên, chỉ cần gặp phải 1 trong 4 vấn đề trên có thể khiến kế toán trình lên sếp tổng 1 bản báo cáo chênh lệch số liệu, thuyết minh không rõ ràng.  Và khi xảy ra kết quả không mong muốn, kế toán là người đầu tiên chịu trách nhiệm. Để giảm thiểu rủi ro trong quá trình lập Báo cáo tài chính Hợp nhất, kế toán  trước tiên cần nắm chắc: Khái niệm, mục đích, cách lập Báo cáo tài chính Hợp nhất và các phần mềm hỗ trợ lập Báo cáo tài chính.

Vậy, BCTC hợp nhất là gì? BCTC hợp nhất khác gì với BCTC riêng lẻ? Quy trình, Nguyên tắc lập BCTC hợp nhất là gì? Mời bạn đọc theo dõi các thông tin trong bài viết dưới đây, để hiểu rõ hơn về BCTC hợp nhất.

I.Báo cáo tài chính hợp nhất là gì? 

Theo Quyết định 234/2003/QĐ-BTC.Báo cáo tài chính hợp nhất là: “ Báo cáo tài chính của một tập đoàn được trình bày như báo cáo tài chính của một doanh nghiệp”. Báo cáo này được lập trên cơ sở hợp nhất báo cáo của công ty mẹ và các công ty con theo quy định của chuẩn mực kế toán. 

Theo IFRS Báo cáo tài chính Hợp nhất được định nghĩa“ Là việc thay thế 1 khoản mục đầu tư trên BCĐKT của 1 doanh nghiệp bằng phần VCSH của 1 công ty hợp nhất. Theo bản chất và công ty bị hợp nhất, việc thay thế này có thể mang những thể thức khác nhau”.  

Hiện nay IFRS được coi là quy chuẩn chung cho cả thế giới cùng thực hiện. Tuy nhiên đối với VN có sự điều chỉnh nhất định, giúp phù hợp với văn bản báo cáo, hệ thống tài chính doanh nghiệp hình thành từ trước đến nay. 

Và để làm cho báo cáo có tính thống nhất, tránh bị nhầm lẫn, Bộ tài chính cũng đã quy định những điểm khác biệt rõ ràng  giữa Báo cáo tài chính riêng lẻ và Báo cáo tài chính hợp nhất, yêu cầu kế toán phải nắm bắt, phân biệt kịp thời. 

II.Phân biệt những điểm khác nhau giữa báo cáo tài chính riêng lẻ và báo cáo tài chính hợp nhất. 

Điểm khác biệt lớn nhất giữa hai loại báo cáo trên nằm ở 2 chỉ số mà chỉ tồn tại ở báo cáo tài chính hợp nhất, đó chính là lợi thế thương mại ở phần tài sản và lợi ích của cổ đông thiểu số ở phần nguồn vốn. Các chỉ số trên là kết quả của quá trình hợp nhất các công ty con.

 

 

Lợi thế thương mại: là phần chênh lệch của giá phí hợp nhất so với phần sở hữu của bên mua trong giá trị hợp lý thuần của tài sản, nợ phải trả có thể xác định được và các khoản nợ tiềm tàng đã ghi nhận theo quy định. 

Lợi ích của cổ đông thiểu số: lợi ích của cổ đông thiểu số được định nghĩa là một phần của kết quả hoạt động thuần và giá trị tài sản thuần của một công ty con. Phần III, sẽ giải thích cụ thể cách tính lợi ích cổ đông thiểu số. 

Báo cáo tài chính theo đúng quy định tại thông tư 200/2014/TT-BTC, 133/2016/TT-BTC: https://vbpq.mof.gov.vn/Detail?contentType=LegalDocument&id=40285&tab=99 . 

Tóm lại: Sự khác biệt chính giữa báo cáo tài chính hợp nhất và riêng lẻ phụ thuộc vào cách trình bày BCĐKT. Nhiều tổ chức quy mô lớn sử dụng báo cáo tài chính hợp nhất vào cuối năm do theo yêu cầu của pháp luật nếu tỷ lệ sở hữu vượt quá 50%.

III. Chuẩn mực báo cáo tài chính hợp nhất. 

Nhằm đảm bảo kết quả của toàn các bộ công ty hình thành trên 1 thực thể duy  nhất, hằng năm Ủy ban Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (“IASB”)   ban hành các sửa đổi và chuẩn mực kế toán mới với các ảnh hưởng trọng yếu tiềm tàng đối với việc trình bày thông tin đầy đủ trên báo cáo tài chính. Hiện tại, Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế 10 (IFRS 10) đang là chuẩn mực được lưu hành rộng rãi và  sử dụng nhiều nhất trên thế giới. Đối với Việt Nam, VAS 25 được coi là kim chỉ nam hợp nhất cho các tập đoàn. 

3.1.Chuẩn mực báo cáo tài chính hợp nhất theo IFRS 10.

Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế 10 Báo cáo  Tài chính Hợp nhất  (IFRS 10 mới nhất) được quy định tại  đoạn 1⁠ – ⁠33  và  Phụ lục A⁠ – ⁠D . Tất cả các đoạn văn đều có thẩm quyền ngang nhau.Theo, IFRS 10, có những ưu điểm nổi trội như sau:

3.1.1.Ghi nhận tài sản và nợ phải trả:

Theo IFRS 10 yêu cầu ghi nhận riêng tài sản không xác định và lợi thế thương mại. Theo đó tài sản ko xác định đc ghi nhận nếu nó mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai và chi phí của nó được xác định 1 cách đáng tin cậy. Vì vậy đối với kế toán làm cho doanh nghiệp nước ngoài, hoặc các kế toán Việt Nam đang làm trong big 4 cần phải thực hiện nhiều bút toán hơn so với IFRS 3 trước kia. 

3.1.2.Đo lường tài sản và nợ phải trả. 

Cũng theo Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế 10 Báo cáo  Tài chính Hợp nhất  (IFRS 10 mới nhất)

Tải sản và công nợ được tính bằng tổng của:

i,Giá trị hợp lý tài sản và công nợ xác định được mua tính tại ngày diễn ra trao đổi trong phạm vi sở hữu của doanh nghiệp mua; 

ii, Lợi ích cổ đông thiểu số trong giá trị ghi sổ của tài sản thuần công ty bị mua. 

Vì vậy, theo phương pháp này: 

Lợi ích cổ đông thiểu số = Giá trị ghi sổ tài sản thuần của công ty con * tỷ lệ nhắm giữ trong vốn chủ sở hữu của công ty con. 

Ví dụ: Công ty M sở hữu 80% cổ phiếu của công ty con F1 tại ngày 31/12/N. M thực hiện quyền kiểm soát độc quyền độc quyền công ty con F1. BCĐKT 2 công ty như sau:  

Phân bổ lợi ích cho công ty mẹ và lợi ích cổ đông thiểu số:

Việc phân bổ VCSH và kết quả cho lợi ích công ty mẹ (80%) và lợi ích cổ đông thiểu số (20%) cho thấy rõ từng phần sở hữu 2 đối tượng trong BCĐKT hợp nhất. 

3.1.3.Lợi thế thương mại. 

IFRS yêu cầu lợi thế thương mại = Giá phí – Tổng tài sản luỹ kế. 

Do đó lợi thế thương mại không được khấu hao, thay vào đó hằng năm -hải đánh giá lại tổn thất tài sản. 

Xem chi tiết chuẩn mực BCTC Hợp nhất theo IFRS tại link chính thức: https://www.ifrs.org/issued-standards/list-of-standards/ifrs-10-consolidated-financial-statements/#standard 

3.2. Chuẩn mực báo cáo tài chính hợp nhất theo  VAS 25

Khi lập và trình bày Báo cáo tài chính hợp nhất phải tuân thủ các chuẩn mực chung tại Điều 10 Thông tư 202/2014/TT-BTC, có những điểm cần lưu ý sau:

• Đối với các giá phí hợp nhất kinh doanh

Bên mua sẽ xác định giá phí hợp nhất kinh doanh bao gồm: Giá trị hợp lý tại ngày diễn ra trao đổi các tài sản đem trao đổi, các khoản nợ phải trả đã phát sinh hoặc đã thừa nhận, các công cụ vốn do bên mua phát hành để đổi lấy quyền kiểm soát bên bị mua, cộng (+) các chi phí liên quan trực tiếp đến việc hợp nhất kinh doanh. 

• Với lợi ích của cổ đông thiểu số. 

Phải được trình bày trong mục Nguồn vốn trên Bảng cân đối kế toán hợp nhất, và trình bày riêng biệt với khoản mục vốn chủ sở hữu của công ty mẹ. Điều này khác biệt với IFRS 10 quy định lợi ích cổ đông không kiểm soát được trình bày thành một chỉ tiêu riêng nằm trong phần vốn chủ sở hữu.  

Về bản chất, cổ đông không kiểm soát vẫn là cổ đông của công ty con và cổ đông của tập đoàn nên toàn bộ phần sở hữu của cổ đông cần phải được trình bày là một khoản mục thuộc vốn chủ sở hữu. Có thể thấy rằng, quy định của VAS 25 là chưa thực sự phù hợp với bản chất và thông lệ quốc tế hiện hành IFRS. Tuy nhiên, hiện nay đa số tập đoàn vẫn đang thực hiện theo chuẩn mực VAS 25 để đảm bảo tuân thủ quy định Bộ tài chính. 

Xem cụ thể quy định VAS 25 tại website: http://mof.gov.vn/webcenter/portal/btcvn 

IV. Hướng dẫn lập Báo cáo tài chính Hợp nhất.

4.1. Phương pháp lập Báo cáo tài chính Hợp nhất 

Một khi xác định được đúng khái niệm, chuẩn mực Báo cáo tài chính hợp nhất. Kế toán cần lựa chọn chính xác phương pháp lập Báo cáo tài chính , để có tầm nhìn rộng hơn về tình hình tài sản, tình trạng tài chính, cũng như kết quả của toàn các bộ công ty hình thành trên 1 thực thể hợp nhất, duy nhất. Thông thường, có 3 phương pháp lập Báo cáo tài chính căn bản:

• Phương pháp hợp nhất toàn bộ: Dành riêng cho các doanh nghiệp kiểm soát độc quyền. Phương pháp này cộng dồn toàn bộ các khoản mục của công ty con vào công ty mẹ. Sau đó loại trừ VCSH và kết quả của lợi ích cổ đông thiểu số. Dưới đây là ví dụ minh hoạ về phương pháp hợp nhất toàn bộ:

Ví dụ: Công ty M sở hữu 80% cổ phiếu của công ty con F1 tại ngày 31/12/N. M thực hiện quyền kiểm soát độc quyền độc quyền công ty con F1. ( Giống như ví dụ 3.1).

Vậy, tổng hợp các nghiệp vụ hợp nhất: 

Với các thao tác như trên thì toàn bộ tài sản, nguồn vốn của công ty mẹ và công ty con thể hiện rõ trên BCĐKT hợp nhất. Từ đây, toàn bộ tài sản, VCSH và lợi ích của cổ đông thiểu số sẽ nhanh chóng được trình bày trên Báo cáo tài chính hợp nhất . 

• Phương pháp hợp nhất theo tỷ lệ: Áp dụng trong các doanh nghiệp đồng kiểm soát, thay thế giá trị ghi sổ các khoản đầu tư của công ty hợp nhất bằng phần sở hữu của công ty mẹ. 
• Phương pháp hợp nhất tương đương: Chỉ áp dụng trong trường hợp công ty mẹ có sự ảnh hưởng đáng kể với công ty hợp nhất. Bản chất pp này là hay thế trực tiếp giá trị ghi sổ của các khoản đầu tư công ty mẹ = phần tương đương công ty hợp nhất. 

=> Xem chi tiết bài tập và lý thuyết của 2  phương pháp lập Báo cáo tài chính Hợp nhất còn lại tại link: https://taca.edu.vn/phuong-phap-hop-nhat-bao-cao-tai-chinh/

4.2. Quy trình lập Báo cáo tài chính Hợp nhất

Đối với quy trình hợp nhất, trên nghiên cứu từ các chuyên gia hàng đầu của TACA, quy trình chuẩn của 1 Báo cáo tài chính Hợp nhất gồm 4 bước: ĐỒNG HÓA, KẾT HỢP, LOẠI TRỪ VÀ PHÂN BỔ CHỦ SỞ HỮU. 

4.1. Đồng hoá: 

Để làm cho báo cáo có tính thống nhất, dễ hiểu, giai đoạn đồng hóa là cực kỳ quan trọng, -hoà tan sự khác nhau trong 1 thực thể hợp nhất. Như vậy: 

• Các yếu tố tài sản, nguồn vốn phải được đánh giá theo cùng 1 phương pháp. 
• Xử lý về mặt tài chính:  các khoản dự phòng, các khoản khấu hao không đc chấp nhận. 
• Xử lý về mặt kinh tế: Khấu hao tài sản cố định, đánh giá hàng tồn kho, chuyển đổi các tài khoản công ty ở nước ngoài. 

Ví dụ: Công ty F1 khi tham gia vào quá trình hợp nhất có 1 khoản dự phòng 300 trong đó 100 được lập trong năm N. Để xử lý khoản dự phòng này cần loại trừ như sau: 

• Bù trừ vào kết quả 100 đối với phần dự phòng năm N. 

• Bù trừ khoản dự trữ 200, tương ứng lập khoản dự phòng niên độ trước.

BCĐKT: Trước khi xử lý và sau khi xử lý.  

4.2. Kết hợp: 

• Trong phạm vi hợp nhất có quan hệ mẹ con: cần thực hiện việc lấy lại tài sản, nguồn vốn.
• Trong phạm vi ngang nhau về vốn: Cần lấy tài sản và vốn theo đúng tỷ lệ sở hữu của các công ty. 

Ví dụ: 

( Ảnh cần design)

4.3. Loại trừ các nghiệp vụ nội bộ

Loại trừ các nghiệp vụ nội bộ là giai đoạn thứ 3 của quá trình hợp nhất báo cáo tài chính. Đây là bước không thể thiếu, nếu không tài sản và nguồn vốn sẽ bị tăng một cách giả tạo. Đồng nghĩa với việc, kết quả không phản ánh lợi nhuận thực sự. Cụ thể, 4 khoản loại trừ mà kế toán không thể bỏ qua, đó là: 

• Lợi nhuận từ chuyển nhượng tài sản cố định
• Lợi nhuận từ nội bộ đối với hàng tồn kho
• Loại trừ dự phòng nội bộ tập đoàn. 
• Loại trừ cổ tức nội bộ

4.4. Phân bổ vốn chủ sở hữu

Giai đoạn cuối cùng và cũng là  trung tâm của quá trình hợp nhất – Phân bổ vốn chủ sở hữu. Giai đoạn này thường được chia thành 2 bước nhỏ: 

• Trước tiên, cần đảm bảo cân bằng giữa giá trị đầu tư và phần vốn chủ sở hữu. 
• Sau đó, thay thế giá trị đầu tư bằng phần vốn chủ sở hữu tương ứng. 

Việc phân bổ vốn chủ sở hữu phụ thuộc vào phương pháp hợp nhất đã được sử dụng bên trên. 

=> Xem thêm chi tiết quy trình 4 bước lập BCTC Hợp nhất: https://taca.edu.vn/quy-trinh-hop-nhat-bao-cao-tai-chinh-4-buoc/

4.3. Nguyên tắc lập Báo cáo tài chính Hợp nhất

Căn cứ theo Điều 10, Thông tư 202/2014/TT-BTC quy định những nguyên tắc chung khi lập và trình bày Báo cáo tài chính hợp nhất thì có 16 nguyên tắc lập BCTC hợp nhất.

=> Xem chi tiết 16 nguyên tắc hợp nhất BCTC tại đây: https://taca.edu.vn/16-nguyen-tac-phai-nam-ro-khi-lap-bctc-hop-nhat/

V.PHẦN MỀM BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT

Thấu hiểu những vất vả trong phương pháp và quy trình thực hiện lập BCTC Hợp nhất. TACA tâm huyết mang đến PHẦN MỀM CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT, giúp cho kế toán và chủ doanh nghiệp: 

• Tự động các bước trong quy trình lập BCTC hợp nhất, để chuyển từ chức năng lập báo cáo sang chức năng quản trị số liệu
• Thiết lập được các mô hình tính riêng với từng loại nghiệp vụ điều chỉnh hợp nhất và ảnh hưởng tương ứng,phần mềm sẽ tự động hợp cộng điều chỉnh các mô hình tính riêng (tương tự như các sub-ledger và general-ledger trong kế toán):
• Phân tích xử lý chung và phân loại riêng số liệu báo cáo tài chính hợp nhất sau điều chỉnh của từng nhóm công ty (tập đoàn) riêng để thực hiện trình bày báo cáo tài chính hợp nhất riêng của từng tập đoàn
• Và đặc biệt khi trình bày báo cáo tài chính hợp nhất riêng của từng tập đoàn, ngoài số báo cáo tài chính đã được tính toán và lấy tự động, phần mềm còn cung cấp cả số liệu thuyết minh của các chỉ tiêu đã được lập thuyết minh từ các báo cáo tài chính riêng và các điều chỉnh hợp nhất.

Phần mềm BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT hợp nhất từ chi tiết thay vì số tổng, Hợp nhất tự động thay vì thủ công. 

VI.KHOÁ HỌC  BCTC HỢP NHẤT 

Có thể thấy, Hợp nhất BCTC nhìn tưởng chừng đơn giản nhưng thực chất trong từng tập đoàn, từng doanh nghiệp lại gặp phải những tình huống oái oăm riêng. Việc lập BCTC Hợp nhất, không chỉ cần sự linh hoạt, thống nhất mà cần nắm rõ bản chất hợp nhất từ đầu. Thấu hiểu điều này, TACA tâm huyết mang đến Khóa học “Hướng dẫn lập báo cáo tài chính hợp nhất” nhằm trang bị, cập nhật cho học viên các kiến thức và kỹ năng  về quy trình, phương pháp và quy định hiện hành về việc lập BCTC tập đoàn. 

Đồng thời, khóa học cũng sẽ mang đến học viên những tình huống chia sẻ thực tế tại doanh nghiệp, qua đó giúp người học có thể hiểu thấu đáo và triển khai công việc hiệu quả. Sau khi kết thúc khóa học, người học sẽ có thể:

• Cập nhật các quy định kế toán quan trọng có liên quan đến hợp nhất báo cáo tài chính theo quy định của Chuẩn mực và Chế độ kế toán Việt Nam hiện hành
• Trang bị tầm nhìn bao quát về các phương pháp hợp nhất báo cáo tài chính, trong đó đi sâu vào phương pháp hợp nhất báo cáo tài chính theo quy định của Việt Nam
• Nắm rõ các vấn đề cần được hoàn thiện trong tương lai có liên quan đến các nguyên tắc kế toán hợp nhất báo cáo tài chính.
• Được chia sẻ và trao đổi về các sai sót thường gặp trong thực tế có liên quan đến hợp nhất báo cáo tài chính.
• Củng cố các kiến thức và phương pháp làm cơ sở cho việc hoàn thiện quy trình hợp nhất báo cáo tài chính theo quy định hiện hành. 

Xem chi tiết giảng viên, lịch học tại: https://taca.edu.vn/khoa-hoc-huong-dan-lap-bao-cao-tai-chinh-hop-nhat/ 

Hãy để việc lập Báo cáo tài chính Hợp nhất trở thành hệ thống được lập trình từ kiến thức của bạn. Hãy để nhóm chuyên gia đầu ngành sẽ truyền thụ hết cho bạn những công cụ thực chiến bạn sắp nhận được trong khóa học này. Đây là thời điểm lý tưởng để bạn thực hiện bước nhảy vọt trong sự nghiệp.